Ongeveer tien jaar geleden kwam riolerend Nederland er langzaamaan achter dat het vrij absurd is om schoon regenwater via de riolering af te voeren naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi). Niet alleen verdun je op deze wijze vuil water en bemoeilijkt dit de zuivering, maar als de riolen vol zitten, stroomt vuil water via overstorten het oppervlaktewater in met alle onplezierige gevolgen van dien. Hoewel het mogelijk is om de problemen met allerlei dure voorzieningen te omzeilen of te verminderen, is de beste oplossing natuurlijk zorgen dat dit regenwater niet in het riool terecht komt, maar lokaal infiltreert in de bodem of nuttig wordt gebruikt. En gebleken is dat dit op veel plaatsen mogelijk is.

 

 

Duur!

Maar, wel beschouwd, is afvoeren van regenwater via het riool niet de enige absurditeit in de waterketen anno nu. De grootste absurditeit, en dat begint nu langzamerhand door te dringen, is dat we drinkwater mengen met onze uitwerpselen en zo een heleboel vervuiling creëren. Volgens stichting Rioned kost het zuiveren van rioolwater jaarlijks 1,2 miljard euro en het is niet duidelijk of dit inclusief of exclusief kapitaallasten is. En nog steeds lozen rwzi's teveel stoffen in te hoge concentraties in het oppervlaktewater. Aan rioleringsonderhoud besteden gemeenten jaarlijks nog eens 1,1 miljard euro. Bij elkaar is dit meer dan 300 euro per huishouden per jaar. Het totale jaarlijkse bedrag dat in Nederland aan afvalinzameling en verwerking (dus inclusief rioolwaterzuivering) werd besteed was in 2007 ruim 3 miljard euro. 15 Jaar eerder was dit nog niet de helft. Per huishouden een verdubbeling van ruim € 200 per huishouden naar meer dan € 400 per huishouden. De invoering van nieuwe, betere zuiverings- en verwerkingstechnieken kost ons steeds meer geld.

Maar het is de vraag of goed omgaan met ons "afval" wel zoveel geld hoeft te kosten. Wordt het zo langzamerhand niet eens tijd om het ontwerp van de waterketen eens grondig te herzien?

De huidige waterketen is een schoolvoorbeeld van een industrieel ontwerp. Er is ontworpen op grootschalig opvangen, zo snel mogelijk afvoeren en centraal met behulp van een hoop techniek en energie zo goed mogelijk zuiveren. Met de duurzaamheidswind waaiden vernieuwingen binnen. Aangeplakte technieken om energie en voedingsstoffen terug te winnen moeten de waterketen een groen tintje geven. Maar vanuit een ecologisch gezichtspunt blijft deze opgetuigde waterketen een dwaling. En het wordt vooral een veel te dure dwaling.

Ecologisch denken

Als we met een ecologische bril op de waterketen opnieuw zouden ontwerpen, komt deze er heel anders uit te zien. Om te beginnen zouden we regenwater opvangen en zuiveren om te gebruiken als drinkwater. Regenwater gebruiken is heel wat duurzamer dan het leegpompen van zoetwatervoorraden in de bodem en minder ingewikkeld dan het maken van drinkwater uit oppervlaktewater. Regenwater kan, vooral in stedelijk gebied, verontreinigingen bevatten. Deze kunnen we er voor een groot deel al uit filteren door het regenwater eerst te infiltreren in een groen dak. Het groene dak fungeert op deze wijze als een eerste waterzuiveringsstap. Daarna vangen we het water op in een ondergronds reservoir. Water dat we gebruiken voor de was hoeft niet verder gezuiverd te worden. Drinkwater moet nog een extra zuiverings- en ontsmettingsstap ondergaan.

Onze feces en urine moeten we vooral niet zien als afval, maar als waardevolle bron van biomassa en plantenvoedingsstoffen (nutriënten). Er zijn verschillende technieken beschikbaar om feces te gebruiken. We kunnen feces opvangen in composttoiletten en composteren tot een waardevolle meststof óf we kunnen feces via een vacuümtoilet transporteren naar een vergistingsinstallatie om biogas te maken. De laatste variant is waarschijnlijk het meest haalbaar, omdat composttoiletten moeilijker geaccepteerd worden. Bovendien kan groen keuken- en tuinafval mee worden vergist.

Het digestaat, dat is de smurrie die overblijft na de vergisting, kunnen we direct gebruiken als meststof. Uit urine kunnen we uitstekend stikstof en fosfaat terugwinnen en gebruiken als meststof. Door deze directe benutting van feces en urine raken deze niet verontreinigd met zware metalen die nu met van wegen afstromend regenwater meekomen naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Kleinschalige vergistingsinstallaties zijn per wijk gemakkelijk te realiseren.

Water uit de douche, wasbakken en (af)wasmachine (het zogenaamde grijswater) is veel minder vuil dan het rioolwater zoals we dat nu kennen. Dit water kunnen we decentraal uitstekend zuiveren met groene waterzuiveringstechnieken. Deze kosten nagenoeg geen energie en leveren nuttige producten op. We kunnen groene waterzuiveringssystemen ontwerpen die prima alle verontreinigende stoffen in het grijswater kunnen afbreken of verwijderen en die tegelijkertijd schoon water en nuttige producten opleveren. Er zijn voorbeelden bekend van dit soort systemen waarin kamer- en vijverplanten en siervissen worden gekweekt. Zo verdienen we geld met ons afvalwater.

Drinkwater maken uit regenwater is waarschijnlijk duurder dan de huidige drinkwatervoorziening, maar wel duurzamer. Vergisten van via vacuümtoiletten verzamelde feces levert biogas en meststoffen op en de groene waterzuivering van grijswater levert eveneens geld op. Ik maak mij sterk dat dit ecologische waterketenconcept goedkoper en een stuk duurzamer zal zijn dan de huidige praktijk.